شاعران جوان انجمن ادبی صبا. تربت جام

ملّا ممّدجان

شاید در کوه های هندوکش کشته شده باشی
با موشکی که چشم هایت را هزار بار تکثیر کرد.
شاید در راه قندهار قنداق ها تو را گرفته باشند
و ترانه هایت
           که یکی
                  یکی شهید شدند.
شاید «قندور»
شاید «سالنگ».
اصلاً شاید زنده باشی
شاید در «گوان تانامو»
              دست هایت را بسته باشند
               پاهایت را بسته باشند
               چشم هایت را بسته باشند.

مردی از خیابان های «کلن» می گذرد
مردی با شانه های تکیده می گذرد
مردی که ترانه ندارد
              و «آیه» ندارد...
شاید تو باشی.
«آیه» گفته بود:
           «بیا بریم به مزار...»
کاش به «مزار» می آمدی
کاش نمی آمدی
کاش می دانستم
               مزارت کجاست؟
                             «ملّا ممّدجان»

                                           سید الیاس علوی.

ممنوع منم

ممنوع نیستی که بچینمت
این ‎جا هم که بهشت نیست
تا گناه مادر را
تکرار کنم
… رنگ صلح چشم‎هایت
دهان تنهایی‎ام را
آب می‎اندازد
به شاخه‎ات نرسیده ، می‎لغزم
همیشه لغزیدن
بهانه‎ی خوبی است
برای فشردن دستی که دوستش داری !
وسوسه‎ی چیدن
                    رها نکرد ؛
رهایت نمی‎کند …
بچین !
                    ممنوع منم که بچینی‎ام !
                                               فاطمه روزبهانی

چه چیز پست مدرن تر از آن که یک شاعر پست مدرن از روی آگاهی و فقط برای بازی ، برای به مسخره
گرفتن فضای کنونی که در آن هیچ محدودیت قطعی و قابل تحمیل نیست و فقط برای خنده گری بنشیند و
غزلی ناب با رعایت تمامی قواعد و عروض بگوید! و در این جاست که یک بار دیگر اهمیت "ذهنیت پست
!مدرن" و " آگاهی " به شکلی بنیادین مطرح می گردد

بیایید جور دیگر نگاه کنیم ( چشم هایمان را بشوییم )‌ کلاسیک - کارها آبشخور مشروعیت خود را از کجا به
دست می آورند؟ چه چیزی باعث می شود که آن ها به خود این اجازه را بدهند که به "غزل پست
مدرن"‌بتازند؟ چرا خود را برحق و پست مدرن کارها را بدون ذره ای پذیرش و انعطاف باطل اعلام می کنند؟

"به نظر من تنها فاکتوری که در خدمت ذهنیت کلاسیک - کاران امروزی قرار دارد فاکتور " تقدم زمانی
است. آن ها نه بر اساس داشته های خود بلکه به پشتوانه ی طول تاریخی و عمر زمانی فضای کاری که در آن
کار می کنند است که تمامی این حقوق را برای خود قائل می شوند... حالا بیایید جریان را معکوس کنیم و این
فرض را بگذاریم که شمس قیس و خلیل ابن احمد و همعصران آن ها به جای آن که تصمیم بگیرند شعر را بر
مبنای قواعد شناخته شده در امروز به نام کلاسیک پایه بگذارند، "سلیقه" شان این گونه شکل می گرفت که
مؤلفه های غزل پست مدرن امروز را پایه ی کاری خود قرار دهند و ما الان چند قرن هجری غزل هایی از
این دست داشتیم که دیگر در واقع به آن ها کلاسیک می گفتیم و ناگهان امروز کسی پیدا می شد و تصمیم می
گرفت که بیاید و قافیه و ردیف و قالب و وزن و عروض و ... را تعیین کند و بعد هم بیت هایی را با وزن های
همسان و فقط با کلمه ها و محتوای تقریبن متغیر به زیر هم می نوشت ! آیا آن وقت این شخص به " میمون
دنبک به دست! " شهره ی عام و خاص نمی شد و مورد حمله و تمسخر قرار نمی گرفت؟ شاید اگر این گونه
بود، امروز کسی مثل من می بایست قلم به دست می گرفت و در دفاع از او و این که او نیز حق دارد قواعد
بازی خودش را تعیین کند و این که اجبار به برداشتن محدودیت خود یک محدودیت است، می نوشت ... اریک
فروم معتقد است که " وحشت از آزادی برای کسی که همیشه در بند بوده است چندین برابر وحشتناک تر از
(وحشت از به بند کشیده شدن برای کسی است که همیشه آزاد بوده است ".... (10

به نظر من غزل پست مدرن بنابر دلایل زیر ناب ترین امکان تبلور فلسفه ی پست مدرن در شعر امروز
:ایران است

الف -  شجاعت آن در دست گذاشتن بر روی غول دنیای کلاسیک یعنی غزل و به بازی دعوت کردن او  و به
عهده گرفتن مبارزه در خط مقدم برای شکستن بت واره های ذهنی دنیای کلاسیک ... غزل پست مدرن همانند
دیگر عرصه های شعر پست مدرن که فقط به موازات دنیای کلاسیک به حیات خود ادامه می دهند سر در
لاک خود فرو نبرده است ... شاخ های غول را در مشت خود گرفته است و با فراروی از احکام چند صد ساله
ی او شاخ اش را شکسته است و ظاهرن قصد دارد تا زمانی که کاملن او را از نفس بیندازد به مبارزه ی خود
.ادامه دهد

ب - سازگار و متناسب کردن مؤلفه های غربی پست مدرن هماهنگ و به گونه ای کاملن درونی شده با فضاها
و ذهنیت شعر ایران ، غزل پست مدرن نه به قواعد خشک و متحجر و از پیش تعیین شده ی شعر کلاسیک
فارسی باج داده است و نه به صورت کورکورانه خود را در خدمت زرق و برق مؤلفه های غربی قرار داده
،است و به آن ها نیز باج نداده است...  . ( من معتقدم آن دست از پست مدرن کارهای ما که به بیراه می روند
صرفن از مؤلفه های فلسفی و عمیق پست مدرن،‌ یک زرق و برق ساده دیده اند، متناسب با آرزوها و ژست
(های روشنفکرانه ی آن ها ) (11

پ - غزل پست مدرن با این نامگذاری ، حلقه و زنجیره ی تکاملی شعر ایران را برای بررسی مراحل تحول
تاریخی آن در آینده کامل کرد... وجود غزل پست مدرن  در این دوره پاسخ محکمی خواهد بود به منتقدین و
پژوهشگرانی که در قرون آینده می خواهند حلقه ی ارتباطی میان دو عصر متفاوت هنر ادبی را بیابند ، آن ها با
وجود غزل پست مدرن دیگر به دنبال یک حلقه ی مفقوده نخواهند بود  . ( کاش کلاسیک کاران ما کمی از این
(نظر به جایگاه خود فکر می کردند

ت - غزل پست مدرن با هشیاری از موقعیت تاریخی امروز و مؤلفه های تازه استفاده کرد تا بار دیگر دریاچه
ی زیبای شعر کلاسیک فارسی را که می رفت به یک مرداب و باتلاق بدل شود ، به حرکت و موج در آورد و
،با این کار نشان داد که بیش از آن که از یافته های تازه ی خود برای خود آن یافته ها و مؤلفه ها نگران باشد
نگران ادبیات خود و دلسوز تاریخ ادبی – هنری خود می باشد که امروزه به هر حال خواسته یا ناخواسته و به
میراث در دستان ما قرار گرفته است و به جای اینکه سنگ مولفه ها را به سینه بزند

آن ها را به خدمت ادبیات بومی خود درآورده است ، غزل پست مدرن مولفه ها را به صورت خام به کار نمی
برد بلکه آن ها را می جود و به گونه ای که با بافت و پس زمینه ی ادبیات بومی ما برای هضم سازگار باشد
...می بلعد و به تلاش اش برای بهتر عمل کردن در این راه ادامه می دهد

ساختن یک ساختمان تازه در زمینی خالی بسیار ساده تر از بازسازی و به روز کردن و دوباره مقاوم
...سازی و در یک کلام دوباره " قابل استفاده " کردن یک بنای باستانی است

هر چند من خود یک شاعر غزل سرا در حوزه ی پست مدرن نیستم اما همواره به شعرای غزل پست
مدرن با نگاه تحسین می نگرم و غزل پست مدرن را ناب ترین امکان تبلور فلسفه ی پست مدرن در شعر
...امروز ایران از منظر مسیر شناسی تاریخی – اجتماعی آن می دانم


:یک پیشنهاد

بیایید ظرفیت و انعطاف خود را افزایش بدهیم و پذیرای تمامی جریان های فکری و هنری جاری در پیرامون
خود باشیم . بیایید دست از این تصور که ما به قواعد آسمانی و نهایی و بی زمان معیار و سنجش آثار هنری
دست یافته ایم، دست برداریم. بیاییم اگر نمی خواهیم پست مدرن کار کنیم و از آن بدمان می آید، کاری نکنیم
که با توجه به بافت و پس زمینه ی اجتماعی – تاریخی کنونی عملی هزار برابر پست مدرن تر از پست مدرن
ترین آثار باشد !‌ بیایید کمی سرمان را از لای اوزان و عروض بیرون بیاوریم و چند لحظه دست از تقطیع
کردن هر چه به آن می رسیم ، برداریم. چند لحظه سرمان را به چپ و راست بگردانیم و ببینیم که در چه
...دنیایی در کجای آن زندگی می کنیم

پانوشت ها

سلام

و سلامی به وسعت بارانی ترین گلوها که تنهایی شان را فقط می بارند و غربت اندوه شان را به بغض می گویند

و ادامه ی راه وقتی رفتی تمام خودم را نذر غزل های منتظری که فقط و فقط می خواستند  بنویسند تکانی به خود بدهند و گریه گریه ببارند .کردم

تو نیستی و هستی مرا به آغوش ترانه های ناموزون که سر به هوا و تو خالی تر از کویر ند بخشیدی تا زندگی بی تو را .نه دور از تو را بفهمم .آه! ای هزاره ی لبخند! ای هزاره ی فریاد !

و ای هزاره ی با من ! هنوز هم شب ها بی آنکه بدانم نام تو را بر دار لبم می رقصانم تا هوای گرفته ی اتاق رختخواب تنهایی را ببلعد و چرخش نام تو هوا را بسوزد و شفافیت ستارگان کهکشان تازه ای به نام« تو» که هنوز کاشفان منجم مکشوفت نکردند مرا آینه وار بتاباند....

ای منتظر من ! کودکی ام  را منهای بودنت نمی کنم چرا که همه اش تو بودی و کسی به نام «من» تمام هویت اش بر بودن تو می چرخید.

 حال نه اینکه مرد شدم نه! حال که پشت چراغهای ممنوعه ای به نام سرگردانی مرد شدنم را به باد بی تو بودن دادم      فریاد رسم باش که دیگر نه مثنوی چاره ساز است و نه غزل !
حالا متاسفم برای این همه دوری   و همینطور برای این همه واژه های بی سرپرست یتیم که آواره بودن را به معنای واقعی کلمه از دست های ملولی به نام «من» می فهمند.متاسفم برای روزهای سپری که فرصت خندیدنت را به یادگار نگذاشتند .برای عقربه های مترددی که سرگیجه گرفته اند از بس به بهانه ی آمدنت رقصانه تیک تاک خواندند . نه ! برای خودم متاسفم که تو را نفهمیدم   و   برای اینان متاسفم که مرا نفهمیدند...

هر احساس شاعرانه ای ـ اگر راستین باشد نه تصنّعی ـ از نوع نگرش شاعر به جهان آب می خورد و هر انسانی ـ ولو خود نداند ـ صاحب یک نظام فکری است.بنابر این موضوع بحث معانی اشعارها با یکدیگر متفاوت اند چرا که صاحبان آن ها دارای نظام فکری مختلف بوده و جهان بینی هرکدام بر حسب اقتضای شرایطشان متغیر است. منظور ما از اندیشه، در این جا، آن بخش از تفکّرات شاعر است که در شعرش تجلّی می یابد به گونه ای که با تعمّق در شعر، می توان دریافت که او چگونه می اندیشد. چنین نیز نباید پنداشت که برای پیدا کردن ردّ پای تفکّر در شعر شاعران، باید در پی شعرهای حکیمانه و یا پند و اندرزهایی که جنبه تعلیمی داشته اند برویم. یک شعر وقتی موفّق و ماندگار است که در آن سوی بار عاطفی آن، یک نگرش فکری نیز نهفته باشد به گونه ای که اگر شعر را با برداشتن خیال ها و دیگر هنرمندی های صوری اش به نثر ترجمه کنیم، نیز آن فکر باقی بماند.بحث درباره عنصر اندیشه، از سویی وارد قلمرو دانش های دیگری غیر از شعر می شود و از سویی جنبه آموزشی خودش را از دست می دهد چون فکر کردن را نمی توان آموزش داد و اگر هم بتوان، کار یک مجموعه آموزشی شعر نیست. پس من فقط می توانم که اهمیت اندیشه و جهان بینی را در حوزه ی شعر گوشزد کنم. به هر حال، نباید از یاد برد که تأثّرات عاطفی، هر قدر هم که شدید باشند، گذرا و مقطعی هستند. یک شعر، در مواجهه نخست، اثر عاطفی بیشتری دارد و در دفعات بعدی، آن اثر را نخواهد گذاشت، مگر این که در کنار عاطفه، چیز عمیق تری هم وجود داشته باشد یعنی اندیشه. گذشته از آن، تحوّلی که در اثر اندیشیدن در انسان ایجاد می شود، از تحولات عاطفی بسیار عمیق تر و ماندگارتر است.

جهان بینی شاعر در شعرهایش مصداقی بارز از تجربه ی اوست. در اشعار دیوان فردوسی و حافظ و دیگر شاعران بلند مرتبه ما جهان بینی را به فراوانی یافت خواهید کرد؛ چون که از همین موضوع است که به پند و اندرز مخاطبان پرداخته اند و آن را از این جهان و کارهایش برحذر داشته اند.

برگرفتهاز وبلاگ کارآگاه شعر

امروزه به مناسبت‌های مختلف در گوشه و کنار شب شعرهایی برگزار می شود. یکی از این مناسبت‌ها عاشورا است و یکی از این شب شعرها هم شب شعری است که هیات ثارالله هر ساله برگزار می‌کند.به همین بهانه گپی داشتیم با خسرو آقای‌یاری دبیر این شب شعر:

با توجه به برگزاری شب شعرهای عاشورایی چه نیازی است که هیات ثارالله هم چنین اقدامی را انجام دهد؟
* با برنامه‌های توصیه‌ای شعر آیینی که توسط سازمانهای مختلف، ادارات و وزارتخانه‌ها برگزار می‌شود اصلا موافق نیستم، چرا که می‌بینم موجی که شکل گرفته، فقط صورت قضیه است که بدون آشنایی با هدف عاشورا انجام می‌شود و صرفا برای ادای تکلیف برگزار می‌شود و چون بنیانگذاران این برنامه‌ها با اهداف این جلسات آشنا نیستند در مخاطب دافعه ایجاد می کنند. مثلا در دهه شصت اگرشعر موعود توصیه شد به خاطر یاس و دلزدگی مردم بود که با تمسک به این موضوع ریشه‌های امید دوباره در بین مردم جان بگیرد و جامعه از نظر فکری و ذهنی آماده شود. اما شعر انتظار بعدها صرفا به خاطر گزارش رد کردن در بین ارگانهای مختلف رواج پیدا کرد و از مسیر اصلی خود جدا شد.
به همین دلیل احساس می کنیم که شعر عاشورا باید با حضور مردم و هدفمند برگزار شود تا بتواند  تاثیر خود را آن طور که شایسته است نشان دهد و این مجال می تواند خارج از سیستم اداری و در مجموعه‌های مذهبی مثل تکایا و حسینیه‌ها  فراهم شود. به همین دلیل به همت هیات ثارالله این جلسات هر ساله پانزدهم و شانزدهم محرم در همین مکان برگزار می‌شود. اگر چه شعر رویکرد اجتماعی دارد ولی گره خوردگی مردم با شعر عاشورا، گره خوردگی عاطفی است.
مردم ما به خاطر ارتباط حسی‌ای که با این موضوع  دارند آن را پیگیری می کنند. موضوع دیگری که باعث محکمتر شدن این ارتباط می شود بحث ولایی آن است، چرا که بحث ولایت همیشه با مردم ای سرزمین عجین بوده است. از این جهت مردم با موضوع عاشورا به لحاظ فرهنگی، عاطفی و ولایی ارتباط دارند. همیشه این گونه بوده است که وقتی یک موضوع فرهنگی و اندیشمند با حس و عاطفه گره می خورد دو رکن مهم گرد هم می آیند که مردم نسبت به آن اقبال داشته باشند.
شعر عاشورا با مردم عجین است، چون در عاشورا هم از میان طبقات مختلف مردم حضور داشته‌اند و اولین شخصیت عاشورایی که برای عاشورا شعر می گوید حضرت سکینه است. همه اینها عواملی است که با توده مردم ارتباط برقرار می کند. بسیار بودند کسانی که شاید با شعر ارتباط اختصاصی نداشتند؛ مثلا کشاورزی بوده که برای عاشورا شعر گفته است. بسیاری از شاعران به این موضوع معترف هستند که اولین جرقه‌های شعر عاشورایی گفتن را با سرودن نوحه و مرثیه شروع کرده‌اند.
شعر عاشورایی ژانری است که نهله‌های مختلف فکری را در خود دارد و می توانیم رویکردهای مختلف ادبی را در آن ببینیم. یکی از شاعران این ژانر شاعر بزرگ عرب سید همیلی است که بزرگترین غدیریه‌های شعر عرب را سروده است.
از دیر باز در این ژانر انواع مختلفی وجود داشته است؛ مثلا نوحه و مرثیه که از انواع دست یافتنی‌تر شعر عاشورایی است که به سادگی با مردم ارتباط برقرار میکند.
در دهه‌های اخیر هم شاعران مختلفی را می بینیم که گاه این وادی را ترک کردند یا کمتر در آن کار می کنند. طبقه‌ی دیگر شاعران جوان هستند که در این گروه نمونه‌هایی را می‌بینیم که به معنای واقع شعر است و امید ماندگاری بیشتری را دارند.
البته در این بین، شعر مجلسی را هم داریم که با تکیه بر نکته‌های غافلگیرکننده می‌تواند توده‌های مردم را برانگیزاند و اتفاقا ممکن است که مردم به این نوع شعر اقبال بیشتری نشان دهند و البته این نوع شعر ماندگار نخواهد بود.در شعر مذهبی موضعی خطرناک وجود دارد و آن این است که به دلیل تاکید بر گریستن بر واقعه عاشورا ، بهانه جویی برخی شاعران برای گریاندن مردم است. از جمله‌ی این این بهانه‌ها می‌تواند توسل به کذب در روایات مختلف باشد که برای شعر عاشورایی خطر بزرگی است. از طرف دیگر مشکل دیگری که پیش می آید نداشتن معلومات و مطالعه کافی در باب تاریخ و فرهنگ عاشورا است، که باعث می شود شاعران جوان صرفا به سرودن اشعاری حسی و بدون ایدئولوژی روی آورند، کما اینکه نمونه این اشعار کم نیستند.
باید امروز رویکرد جدیدی نسبت به مرثیه داشته باشیم، ضعفهای این زبان را از بین ببریم و بر قوتهای آن اضافه کنیم تا بتوانیم خود قالب را با برجسته‌گی‌هایی که دارد دوباره احیا کنیم تا شعر آیینی را قوت و استحکام بیشتری ببخشیم. 

برگرفته از سایت انجمن شاعران ایران

سلام دوستان عزیز.

بار دیگر فرصت شد و عمر باقی بود تا که بتوانم پست دیگری در مورد شعر برای شما بنویسم.امید است که بتوانم هرچند کم اما معلومات مفیدی را در اختیارتان قرار دهم.

منظور از عاطفه، حالت اندوه و شادی و یأس و امید... و حیرت و اعجابی است که حوادث عینی یا ذهنی، در ذهن شاعر ایجاد می کند و شاعر می کوشد که این حالت و تأثر ناشی از رویدادها را آن چنان که برای خودش تجربه شده است، به دیگران هم منتقل کند." این تعریفی بود برای عاطفه و با آن ما در می یابیم که هر چند عادت کرده ایم عاطفه را منحصر به حزن و اندوه بدانیم، باید در این عادت بازنگری کنیم و همه تأثّرات بشری مثل شادی، اندوه، یأس، ترس، حیرت، خشم و... را تأثّراتی عاطفی بشماریم. عاطفه، مهمترین عنصر سازنده شعر است و خواننده نیز بیشترین تأثیر را از جنبه عاطفی آن می گیرد. اگر عناصر صوری یعنی خیال، زبان و موسیقی، حسّ زیبایی پسندی مخاطب را اقناع می کنند، عاطفه به باطن او نقب می زند و زیباییهای معنوی ای را که پنهان تر و البته متعالی تر از زیبایی صورت هستند، نشانش می دهد. انسان بنا بر سرشتی که دارد، دوست دارد دیگران در عواطف او شریک باشند و او نیز البته چنین همنوایی ای با همنوعان خویش حس می کند. هنر، وسیله این همنوایی است و پلی که بین عواطف هنرمند و مخاطب ساخته می شود. و شعر نیز عواطف و احساسات درونی شاعر را بی هیچ حجابی بی پروا به خواننده انتقال می دهد و خواننده با خواندن آن شعر احساس همدردی می کند.وارد نمودن عواطف درونی در شعر نیز به زیبایی شعر بسی کمک می کند تا که شعر تأثیر بیشتری بر مخاطب داشته باشد. گاه می بینیم که عاطفه چطور در شعر موج می زند و حالات مخاطب را گاه به زمین و گاه به هوا می کشاند. امید است در زمینه ی سرودن شعر نیز شاعران به این مقوله بیشتر توجه کنند.

بر گرفته از وبلاگ کارآگاه شعر